الکل ایزوپروپیل Isopropyl Alcohol)) یکی از پرکاربردترین حلال‌ها در جهان است که در طیف گسترده‌ای از صنایع، از پزشکی گرفته تا الکترونیک و چاپ، جایگاه بالایی دارد؛ به‌طوری‌که اگر تابه‌حال حتی یک‌بار محلول‌های ضدعفونی‌کننده یا پاک‌کننده‌های الکترونیکی را دیده باشید، احتمالاً الکل ایزوپروپیل هم یکی از مواد اصلی آن‌ها بوده است! این ترکیب آلی بی‌رنگ و قابل‌اشتعال، با داشتن بویی تند و به‌دلیل قابلیت انحلال بالا و تبخیر سریع، بسیار مورد توجه قرار گرفته است. به‌علاوه، در صنایع حساسی همچون داروسازی، نیمه‌هادی‌ها و حتی تولید رنگ و رزین نیز از این ماده بهره می‌برند.
در ادامه با خواص، کاربردها، قیمت الکل ایزوپروپیل و خرید الکل ایزوپروپیل بیشتر آشنا می‌شوید.
الکل ایزوپروپیل چیست؟
فرمول شیمیایی ایزوپروپیل الکل، C₃H₈O است، پس ایزوپروپیل الکل یک الکل ثانویه است که گروه هیدروکسیل آن به کربنی متصل شده است که خود به دو کربن دیگر وصل می‌شود. ازاین‌رو آن را «ایزوپروپانول» یا «۲-پروپانول» نیز می‌نامند. این ماده برای اولین بار در اواسط قرن نوزدهم توسط الکساندر ویلیام ویلیامسون سنتز شد. از آنجا که نقطه جوش نسبتاً پایینی دارد (حدود ۸۰ درجه سانتی‌گراد در حالت آزئوتروپ)، به‌سرعت تبخیر می‌شود و به‌همین‌دلیل در تمیزکاری و ضدعفونی کاربرد گسترده‌ای پیدا کرده است. ایزوپروپیل الکل ازطریق آبرسانی به پروپیلن (Propene) یا هیدروژنه‌کردن استون تولید می‌شود و در فرمولاسیون بسیاری از محصولات ضدعفونی‌کننده، شوینده‌ها و حتی به‌عنوان حلال در صنایع مختلف به کار می‌رود.
مشخصات فیزیکی و شیمیایی الکل ایزوپروپیل
برای درک بهتر ویژگی‌های ایزوپروپیل الکل صنعتی، جدول زیر خلاصه‌ای از مشخصات فیزیکی و شیمیایی مهم آن را ارائه می‌دهد:
| ویژگی | مقدار / توضیحات |
| فرمول شیمیایی ایزوپروپیل الکل | C₃H₈O (یا CH₃CHOHCH₃) |
| نام‌های رایج | ایزوپروپانول، ۲-پروپانول، الکل ایزوپروپیل |
| جرم مولکولی | حدود ۶۰.۱ گرم بر مول |
| حالت فیزیکی | مایع شفاف، بی‌رنگ |
| بوی ماده | بوی تند الکلی و کمی زننده |
| نقطه جوش (۱ اتمسفر) | حدود ۸۰ تا ۸۱ درجه سانتی‌گراد |
| نقطه انجماد | حدود ۸۹- درجه سانتی‌گراد |
| انحلال‌پذیری در آب | کاملاً قابل‌اختلاط (Miscible) |
| چگالی | در حدود ۰.۷۸۵ گرم بر میلی‌لیتر در ۲۰ درجه سانتی‌گراد |
| نقطه اشتعال (Flash point) | حدود ۱۲ درجه سانتی‌گراد (در غلظت‌های بالای ۹۰٪) |
| خاصیت اشتعال‌پذیری | بسیار آتش‌گیر، باید دور از شعله و حرارت نگهداری شود |
این ماده به‌راحتی در حلال‌هایی نظیر اتانول و کلروفرم حل می‌شود؛ اما در ترکیب با محلول‌های نمکی دچار «Salting out» می‌شود و لایه جداگانه‌ای از ایزوپروپیل الکل ایجاد می‌کند.
واکنش‌های ایزوپروپیل الکل
الکل ایزوپروپیل در حضور اکسیدکننده‌های قوی مانند اسید کرومیک می‌تواند به استون تبدیل شود. همچنین در واکنش با اسید سولفوریک و حرارت امکان دهیدراته شدن و تبدیل به پروپن وجود دارد. ایزوپروپیل الکل با فلزاتی مانند پتاسیم نیز واکنش داده و «ایزوپروپوکسید» تولید می‌کند. در صنعت، از واکنش با تیتانیوم تتراکلرید، ترکیب تیتانیوم ایزوپروپوکسید به دست می‌آید که در کاتالیز واکنش‌های خاص استفاده می‌شود. به‌عنوان‌مثال، آلومینیوم نیز در مجاورت الکل ایزوپروپیل (به‌ویژه با کمک کمی جیوه) به آلومینیوم ایزوپروپوکسید تبدیل می‌شود. این واکنش‌ها برای تولید طیفی از حلال‌ها و مواد واسطه در صنایع شیمیایی کاربرد دارند.
کاربردهای الکل ایزوپروپیل در صنایع
رایج‌ترین کاربردهای این الکل عبارت‌اند از:
۱) صنایع داروسازی و بهداشت
در ضدعفونی‌کننده‌های بیمارستانی، محلول‌های شستشوی دست و پدهای الکلی، الکل ایزوپروپیل بسیار کاربرد دارد. توان بالای این ماده در ازبین‌بردن باکتری‌ها و برخی ویروس‌ها باعث شده است تا به‌عنوان یک عامل میکروب‌کش شناخته شود. غلظت ۷۰٪ آن برای ضدعفونی‌های موضعی ایدئال است؛ زیرا تبخیر نسبتاً سریعی دارد و به بافت زخم یا محیط بیمارستانی آسیب نمی‌زند.
۲) الکترونیک و نیمه‌هادی‌ها
در صنعت الکترونیک، به‌خصوص در ساخت نیمه‌هادی‌ها و مدارهای مجتمع، پاک‌کنندگی و خاصیت تبخیر سریع الکل ایزوپروپیل مورد توجه است. برای تمیزکردن بردهای الکترونیکی و قطعات حساس بدون باقی ماندن اثر چربی یا رطوبت، از این ماده استفاده می‌شود. بنابراین خرید الکل ایزوپروپیل حتی در تعمیرات گوشی‌های هوشمند و لپ‌تاپ‌ها نیز جایگاه مهمی دارد.
۳) چاپ و رنگ‌سازی
در صنعت چاپ و رنگ‌سازی، ایزوپروپیل الکل نقش حلال را ایفا می‌کند و به توزیع یکنواخت رنگ، خشک شدن سریع و جلوگیری از ایجاد خطوط ناهموار کمک می‌کند. به‌علاوه، در چاپ فلکسو و لیتوگرافی نیز برای پاک کردن و رقیق کردن جوهرها، گزینه‌ای مناسب است.
۴) سایر کاربردها
این ماده در صنعت خودرو برای حذف آب از سیستم سوخت (به‌عنوان افزودنی برخی محصولات ضدیخ) کاربرد دارد. همچنین در تمیز کردن شیشه‌ها و شفاف نگه‌داشتن سطوح شیشه‌ای، بسیار مؤثر است. در خانه‌ها نیز به‌عنوان حلال چندمنظوره جهت پاک کردن لکه‌های روغنی یا حتی پاک کردن نوشته‌های ماژیکی روی سطوح غیرمتخلخل استفاده می‌شود، بنابراین حتی خانم‌های خانه‌دار هم باید قیمت الکل ایزوپروپیل را بدانند.
روش تولید الکل ایزوپروپیل
رایج‌ترین روش تولید ایزوپروپیل الکل، آبرسانی به پروپیلن است که در حضور کاتالیزورهای اسیدی (مثل اسید فسفریک یا اسید سولفوریک) انجام می‌گیرد. این واکنش، دو مسیر دارد: روش هیدراتاسیون مستقیم و روش هیدراتاسیون غیرمستقیم.
- هیدراتاسیون غیرمستقیم: پروپیلن و اسید سولفوریک واکنش می‌دهند و استرهای سولفاتی را تشکیل می‌دهند. سپس این استرها هیدرولیز می‌شود و ایزوپروپیل الکل به دست می‌آید.
- هیدراتاسیون مستقیم: در این روش، پروپیلن با آب واکنش می‌دهد و نیازمند خلوص بالای پروپیلن است. این فرایند نیز در شرایط فشار بالا و حضور کاتالیزور اسیدی انجام می‌شود.
علاوه‌بر هیدراتاسیون، هیدروژنه کردن استون هم روشی دیگر برای تولید این ماده است. البته استون نیز اغلب خودش از پروپیلن (فرایند کومن) به دست می‌آید؛ بنابراین هیدروژناسیون استون یک مرحله اضافی محسوب می‌شود.
روش تشخیص ایزوپروپیل الکل
در خرید ایزوپروپیل الکل، تشخیص این الکل از سایر الکل‌ها به‌ویژه اتانول و متانول، به‌دلیل شباهت‌های فیزیکی، ممکن است چالش‌برانگیز باشد. بااین‌حال، می‌توان به موارد زیر توجه کرد:
- بوی خاص: بوی ایزوپروپیل الکل کمی تندتر و «بیمارستانی‌طور» است.
- آزمایش شعله: سوختن ایزوپروپیل الکل شعله‌ای زرد کمرنگ و گاه متمایل به آبی تولید می‌کند؛ اما این روش چندان دقیق نیست.
- آزمایش نقطه جوش: نقطه جوش ایزوپروپیل الکل در حوالی ۸۰ درجه سانتی‌گراد قرار دارد که با روش تقطیر ساده قابل‌بررسی است.
- واکنش با نمک: اگر نمک (مثلاً سدیم کلرید) به مخلوط آب و ایزوپروپیل اضافه شود، ایزوپروپیل الکل فاز جداگانه‌ای تشکیل می‌دهد (پدیده Salting out).
در آزمایشگاه، روش‌های اسپکتروسکوپی (مانند طیف‌سنجی IR و NMR) و کروماتوگرافی نیز برای شناسایی قطعی به کار می‌روند.
خطرات و عوارض الکل ایزوپروپیل
اگر ایزوپروپیل الکل خرید کردید، باید بدانید که این الکل، ماده‌ای قابل‌اشتعال است و بخار آن نیز می‌تواند با هوا مخلوط انفجاری تشکیل دهد. تماس با غلظت‌های بالا یا استفاده غیراصولی می‌تواند موجب بروز عوارض زیر شود:
- این ماده به‌شدت پوست را خشک می‌کند و در صورت ورود به چشم، احتمال سوزش و التهابات شدید وجود دارد.
- بخارات الکل ایزوپروپیل می‌تواند در فضای بسته موجب گیجی، سردرد یا حالت تهوع شود.
- در صورت بلعیده‌شدن یا جذب پوستی زیاد، عوارضی مانند بیهوشی و حتی کما مشاهده شده است.
- در طول نگهداری طولانی‌مدت و تماس با اکسیژن، ممکن است پراکسیدهای ناپایدار تولید شوند که خطر انفجار دارند.
نکات ایمنی الکل ایزوپروپیل
برای استفاده یا نگهداری پس‌از خرید عمده ایزوپروپیل الکل باید برخی اصول ایمنی را رعایت کرد:
- تهویه مناسب؛
- دوری از شعله و حرارت؛
- استفاده از دستکش و عینک حفاظتی؛
- نگهداری در ظروف مناسب؛
- خودداری از مصرف خوراکی.
واردات ایزوپروپیل الکل
در ایران، ایزوپروپیل الکل عمدتاً وارداتی است. کشورهایی نظیر چین، کره جنوبی و آلمان از مهم‌ترین صادرکنندگان این محصول به بازار ایران محسوب می‌شوند. شرکت‌های بازرگانی مختلف از جمله رز تجارت، واردات ایزوپروپیل الکل را در بشکه‌های ۱۶۰ یا ۱۶۵ کیلوگرمی انجام می‌دهند. قیمت جهانی IPA تحت تأثیر نوسانات بازار نفت، هزینه‌های حمل‌ونقل و سیاست‌های تجاری قرار دارد و در داخل نیز نرخ ارز و قوانین گمرکی بر بهای تمام‌شده تأثیرگذار هستند.
خرید الکل ایزوپروپیل
خرید الکل ایزوپروپیل در ایران، بسته به نیاز خریدار (صنعتی یا خانگی) در دو سطح خرد و عمده انجام می‌شود:
- خرید خرد: برای مصارف خانگی یا آزمایشگاهی کوچک، می‌توانید به داروخانه‌ها یا فروشگاه‌های آنلاین مواد شیمیایی مراجعه کنید. معمولاً این نوع خرید در بسته‌بندی‌های ۱ لیتری یا کمتر صورت می‌گیرد.
- خرید عمده: شرکت‌های تولیدی و صنعتی معمولاً به سراغ تأمین‌کنندگان معتبر مانند رز تجارت می‌روند که بشکه‌های ۱۶۰ کیلویی با خلوص متنوع (۷۰٪، ۹۹٪ یا ۹۹.۸٪) عرضه می‌کنند. پیش‌از خرید بهتر است برگه اطلاعات ایمنی (MSDS) را بررسی کنید تا با شرایط حمل و استفاده ایمن آشنا شوید.
قیمت ایزوپروپیل الکل
قیمت ایزوپروپیل الکل در بازار ایران تحت تأثیر عواملی مانند نوسانات نرخ ارز، هزینه‌های حمل بین‌المللی و همچنین میزان خلوص IPA قرار دارد. در فروش ایزوپروپیل الکل، خرید در حجم بالا معمولاً به صرفه‌تر است و عرضه‌کنندگان اغلب تخفیف‌های پلکانی برای تناژ بیشتر می‌دهند. همچنین، نباید فراموش کرد که غلظت ۹۹٪ این ماده، قیمت بالاتری نسبت به گرید ۷۰٪ دارد. برای استعلام قیمت روز معمولاً بازرگانان و خریداران با شرکت‌های واردکننده تماس می‌گیرند و پس‌از دریافت پیش‌فاکتور، فرایند خرید را تکمیل می‌کنند.
فروش الکل ایزوپروپیل با بهترین قیمت و ارسال سریع
اگر الکل ایزوپروپیل خرید می‌کنید، باید بدانید که شرکت رز تجارت به‌عنوان یکی از تأمین‌کنندگان استراتژیک مواد اولیه شیمیایی، با داشتن تجربه فراوان در واردات محصولات باکیفیت و رعایت استانداردهای بین‌المللی، آمادگی تأمین الکل ایزوپروپیل در حجم‌های مختلف را دارد. تیم متخصص ما، علاوه‌بر ارائه مشاوره در انتخاب گرید مناسب، خدمات ارسال سریع و بسته‌بندی استاندارد را نیز تضمین می‌کند. اگر قصد خریدی مطمئن با بهترین قیمت ممکن و اطمینان از اصالت کالا را دارید، می‌توانید با کارشناسان ما تماس بگیرید و از راهنمایی‌های لازم برخوردار شوید. ما تلاش می‌کنیم با تکیه بر رویکرد دقیق در انتخاب محصولات و تأمین رقابتی، شما را در بهبود کیفیت فرایندها و محصولاتتان یاری دهیم.
سخن پایانی
ایزوپروپیل الکل به‌عنوان یک حلال و ماده ضدعفونی‌کننده کاربردی، جایگاه ویژه‌ای در صنایع مختلف دارد. رز تجارت با ارائه قیمت الکل ایزوپروپیل به‌صورت رقابتی و خدمات و مشاوره تخصصی برای خرید الکل ایزوپروپیل، در کنار شماست تا بهره‌وری تولیدتان را افزایش دهد و گام ارزشمندی در راستای ارتقای کیفیت محصولاتتان بردارید.
پرسش‌های متداول
۱. آیا می‌توان از الکل ایزوپروپیل در تهیه عطرهای خانگی استفاده کرد؟
عطرسازان خانگی معمولاً از الکل‌های خوراکی یا اتانول خالص استفاده می‌کنند. هرچند ایزوپروپیل الکل به‌عنوان یک حلال مؤثر است؛ اما عطر باقی‌مانده می‌تواند بوی تند و ناخوشایندی پیدا کند. همچنین، استفاده از ایزوپروپیل در ترکیبات عطری ممکن است موجب تحریک پوست افراد حساس شود.
۲. آیا ترکیب الکل ایزوپروپیل با آب در دمای زیر صفر هم اثربخشی دارد؟
در دماهای بسیار پایین، سرعت تبخیر الکل کم می‌شود و ممکن است فرایند ضدعفونی یا پاک‌کنندگی کمی کند شود. بااین‌حال، ایزوپروپیل الکل در دماهای بسیار پایین همچنان مایع باقی می‌ماند و در مقایسه با آب دیرتر یخ می‌زند؛ بنابراین برای پاک کردن سطوح یا تجهیزات یخ‌زده می‌تواند نقش کمکی داشته باشد.
نقد و بررسی‌ها
پاکسازی فیلترهنوز بررسی‌ای ثبت نشده است.